Паэтычная старонка

Янка Купала
Урывак з паэмы «Магіла льва»

О, шмат прыгожанькіх дзяўчатаў
Старонцы нашай Бог прыдбаў!
Царэвіч ехаць мог бы ў сваты
К ёй не адной, каб толькі знаў.

Душы і сэрцайка такога
І той бязмернай дабраты
Шукаці хіба толькі ў Бога, –
Ў другіх людзей не знойдзеш ты.

На беларускую дзяўчыну,
Калі тут праўду ёй аддаць,
Ніхто йшчэ каменем не кінуў
І не паважыцца кідаць.

Янкa Ciпaкoў
Жанчына

Aд pyк, aд вycнaў, aд вaчэй твaix
Пaчaўcя cвeт – лacкaвы i пaкopны.
A штo былo, cкaжыцe мнe, дa ix
У зaiнeлaй з нeлюбi пpacтopы?

Як гpэлicя б aд пoзipкaў цяжкix
Myжчыны y cвaiм мyжчынcкiм гopы,
Kaлi б цябe нe выcнiлi вякi –
Цябe, штo гэтaк шчoдpa ўcix aдopыць.

Пpыйшлa ты – квeткi выpacлi ля xaт,
I гнёзды нapaджaлi птyшaнят,
I цёплa cтaлa ўcюды, нiбы ў лeцe.

Myжчынa ycмixнyўcя caм caбe,
Бo зpaзyмeў, caмoтны, – зa цябe
Hямa нiчoгa лacкaвeй нa cвeцe!

Мікола Шабовіч
***
Як на цябе, я, мабыць, не глядзеў
Шчэ ні на кога – толькі на ікону.
Спатканая сягоння неспадзеў,
Ты не мая, але мая да скону.
Ты нараджаеш рыфмы і радкі,
У тваім паглядзе яснаспевіць лета.
О, як крануцца мне тваёй рукі,
Мая Джаконда і мая Джульета?!.
Як і прыйшла, ты пойдзеш неспадзеў,
Хоць не мая, але мая да скону.
Як на цябе, я, мабыць, не глядзеў
Шчэ ні на кога – толькі на ікону.

Сяргей Грахоўскі
Прызнанне

Як я жыў без цябе?
І не ведаў, што недзе на свеце,
За глухімі лясамі,
За сотнямі ўзгоркаў і меж,
Не на дальнім сузор’і,
А ў нас, на планеце
Ты ў зялёным і ціхім завулку жывеш.
Як я жыў без цябе?
А маглі ж не сустрэцца ніколі,
За паўкрока
Адно аднаго абмінуць,
Разысціся, як сцежкі расходзяцца ў полі,
І не знаў бы за страту каго папракнуць.
Мабыць, трэба было
Праваліцца у пекла,
Траціць блізкіх, пакутаваць,
Мерзнуць, гарэць,
Ратавацца,
Каб лютая сцюжа не ссекла,
Каб цябе пад Палярнаю зоркай сустрэць.
І пазнаць,
І адразу забыцца аб крыўдзе,
Каб убачыць праменьчыкі
Ў зрэнках тваіх,
Нарадзіцца ізноў
І паверыць, што прыйдзе
І збавенне, і шчасце
Адно на дваіх;
Падабрэць, памякчэць,
Назаўседы скарыцца
Непадкупнай
Суровай тваёй чысціні,
Каб істоты тваёй адкрываць таямніцы,
Каб душу гартаваць на высокім агні.
Час ляціць і ляціць,
Завіруха завеяла скроні,
Пакідаюць насечкі
Гады на ілбе.
Я гляджу на цябе,
Я дзіўлюся і сёння,
Чым я жыў без цябе,
Як я жыў без цябе?...

Рыгор Барадулін
Княгіня

Княгіня хараства, я верны Ваш халоп,
Капрызаў Вашых неадступны лёкай,
I колькі навальніц ні адгуло б,
Мне не наблізіцца да Вас, далёкай.
Я ведаю, што і не ведаеце Вы,
Хто ў Вас адну нахабна закаханы,
Хто толькі думкаю аб Вас жывы
I на крыжы мілосці ўкрыжаваны.
Вы долам, як нябёсамі, йдзяцё,
Каб у прыгнечанай душы світала,
I радуецца, як дзіцё, жыццё,
Што на зямлю лагода завітала.
Зірне на Вас – зарок забудзе мніх,
Без Вас прыдворня уздыханцаў гіне.
Дык ведайце, што першы сярод іх
Я, Ваш халоп пакорнейшы, Княгіня.

5 сакавіка 2025 года ў Мінскім абласным цэнтры народнай творчасці адкрылася выстава «Традыцыі і сучаснасць: лялькі», прысвечаная Дню жанчын. Тут наведвальнікаў чакаюць дзве ўнікальныя экспазіцыі: «Традыцыі» – з аўтэнтычнымі лялькамі-мотанкамі, абярэгамі і народнымі касцюмамі і «Сучаснасць» – з самымі новымі і незвычайнымі лялькамі мясцовых майстроў.

Выстава праводзіцца дзеля захавання і папулярызацыі нацыянальных традыцый і звычаяў, рэпрэзентацыі нацыянальнай культуры Беларусі ў інфармацыйным асяроддзі.

Самы старажытны экспанат, прадстаўлены Вілейскім краязнаўчым музеем, – гэта самаробная дзіцячая тэкстыльная цацка 1920-х гадоў з вёскі Рабунь. Самы сучасны экспанат – гіперрэалістычны пупс тыпу «рэборн», які імітуе нованароджанае дзіця.

Але гэта яшчэ не ўсё: наведвальнікі выставы змогуць стварыць сваю ўласную папяровую або льняную ляльку акурат на выставе. Тут будуць адкрыты сталы, за якімі бацькі і дзеці змогуць пазаймацца ручной творчасцю. Можна будзе размаляваць нарыхтоўкі, паглядзець, з якіх элементаў складалася традыцыйная адзенне, і падабраць ляльцы ўбор. На другой лакацыі для стварэння лялек можна будзе атрымаць нарыхтоўкі з лёну і розныя элементы дэкору.

Акрамя таго, наведвальнікам прапануюцца займальныя майстар-класы па вырабе традыцыйных лялек. 9 сакавіка пройдзе платны майстар-клас па стварэнні лялькі-матанкі, а 12 сакавіка – дэманстрацыйны бясплатны майстар-клас, дзе можна будзе ўбачыць, як робяць традыцыйную ляльку. 15 сакавіка ў 12:00 адбудзецца платны майстар-клас ад Дзяржынскай майстрыхі.

Да 30 сакавіка спяшайцеся акунуцца ў свет традыцый і сучаснага лялечнага мастацтва.

Падрыхтавана па матэрыялах БЕЛТА

1 сакавіка 2025 года ў 14:00 у Нацыянальным цэнтры мастацкай творчасці дзяцей і моладзі ансамбль народнага танца «Скавыш» праводзіць старадаўні абрад «Чырачка», якому ў 2016 годзе прысвоены статус нематэрыяльнай гісторыка-культурнай каштоўнасці Рэспублікі Беларусь. Радзімай абраду «Чырачка» з’яўляецца вёска Тонеж Лельчыцкага раёна Гомельскай вобласці.

Общереспубликанская акция «Разам з мастацтвам» стартовала 26 марта 2024 года в Минске. Мероприятие проводится Молодежным театром эстрады при поддержке Министерства культуры и приурочена к празднованию 80-й годовщины освобождения Беларуси от немецко-фашистских захватчиков и Победе советского народа в Великой Отечественной войне.

Долі інакшай не трэба зямной,
Сэрца пагоднее ад суцяшэння:
Родная мова ступала за мной
Ад калыханкі да галашэння...
Р. Барадулін

Рыгор Барадулін – беларускі паэт, эсэіст і перакладчык. Народны паэт Беларусі (1992). У гэтым годзе мы адзначаем знамянальную дату – 90-годдзе з дня нараджэння Рыгора Іванавіча Барадуліна, паэта і шматграннай асобы, якая пакінула глыбокі след у гісторыі беларускай літаратуры. Яго творчасць стала сапраўдным здабыткам беларускай культуры, а яго ўклад у развіццё нацыянальнай літаратуры і мовы не можа быць пераацэнены.

Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі, Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа і канал «Культура» Беларускага радыё запрашаюць прыняць удзел у Рэспубліканскай дыктоўцы па беларускай мове, прымеркаванай да Міжнароднага дня роднай мовы.

С 23 по 28 февраля 2025 года в Минске в духовно-просветительском центре «Ковчег» при Свято-Елисаветинском монастыре пройдет выставка «Читающий город».

16 лютага 2025 года народнаму пісьменніку Беларусі, лаўрэату Дзяржаўнай прэміі імя Якуба Коласа, прэміі імя Ленінскага камсамола Беларусі, Заслужанаму дзеячу навукі Беларусі, акадэміку Івану Якаўлевічу Навуменку споўнілася б 100 гадоў.

Іван Якаўлевіч Навуменка – прызнаны майстар лірычнай прозы, мастак-рамантык, захоплены прыгажосцю навакольнага свету, а яго творчасць грунтуецца на ўласна перажытым, аўтабіяграфічным.

Нарадзіўся будучы пісьменнік 16 лютага 1925 года ў мястэчку Васілевічы Рэчыцкага раёна, што на Гомельшчыне, у сям’і чыгуначніка. У школе будучаму пісьменніку лёгка даваліся ўсе прадметы (восьмы і дзявяты класы ён скончыў за адзін год), але найбольш любіў літаратуру. Цягу да выключнага, незвычайнага падтрымлівалі творы І. Тургенева, Л. Талстога, Ж. Верна, М. Рыда, А. Дзюма. На вучобу глядзеў як на вялікую, адказную справу.

Калі пачалася вайна, юнаку ішоў сямнаццаты год. Івану, як і яго равеснікам, не давялося здаваць школьныя экзамены. Лёс падрыхтаваў для юнакоў драматычныя іспыты ваенным ліхалеццем. Будучы пісьменнік прымаў актыўны ўдзел у падпольнай барацьбе супраць акупантаў, потым стаў партызанам, змагаўся ў разведвальна-дыверсійнай групе. Ён удзельнічаў у вызваленні роднага мястэчка, а ў 1943 годзе быў прызваны ў армію. Ваяваў на Ленінградскім і Першым Украінскім франтах, у Карэліі, ва Усходняй Прусіі і Сілезіі. На фронце быў старшыной роты разведкі.

Пасля дэмабілізацыі ў 1945 годзе І. Навуменка працаваў у васілевіцкай раённай газеце «Сацыялістычная праца», потым – карэспандэнтам мазырскай абласной газеты «Бальшавік Палесся» (1946—1951), а затым, пераехаўшы ў Мінск у пачатку 1950-х гадоў, – у вядомай рэспубліканскай газеце «Звязда». З 1953 года загадваў аддзелам прозы часопіса «Маладосць» і адначасова вучыўся завочна на філалагічным факультэце БДУ, затым – у аспірантуры. З 1958 года працаваў выкладчыкам, дацэнтам, прафесарам і загадчыкам кафедры беларускай літаратуры таго ж універсітэта. У 1973 годзе стаў дырэктарам Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы Акадэміі навук БССР, з 1982-га – яе віцэ-прэзідэнтам, з 1992-га – саветнікам прэзідыума НАН Беларусі. З 1985 па 1990 год І. Навуменка быў старшынёй Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання.

У друку творы І. Навуменкі з’явіліся яшчэ да вайны. У 1946 годзе абласныя і рэспубліканскія выданні ахвотна змяшчалі нарысы, фельетоны, вершы маладога аўтара. Першыя апавяданні з’явіліся ў 1955 годзе ў часопісе «Маладосць». У 1957 годзе ўбачыла свет першая кніга І. Навуменкі – «Сямнаццатай вясной». У ранняй творчасці І. Навуменкі адлюстраваны лёс юнакоў у перадваенны і ваенны час. Творы пісьменніка вылучаюцца мяккім лірызмам, майстэрствам выкарыстання мастацкай дэталі, лёгкім гумарам, глыбокім пранікненнем ва ўнутраны свет герояў.

Паступова аўтар пераходзіў да напісання твораў буйнейшых жанраў: у 1959 годзе выйшла аповесць «Вайна каля Цітавай копанкі», у 1960-м — аповесць «Бульба». Неўзабаве чытачы атрымалі раманы І. Навуменкі «Сасна пры дарозе» (1962), «Вецер у соснах» (1967) і «Сорак трэці» (1974), якія склалі трылогію пра змаганне маладых беларускіх патрыётаў супраць фашысцкіх акупантаў і прынеслі празаіку шырокую вядомасць.

Іван Навуменка з’яўляецца не толькі прызнаным пісьменнікам, але і аўтарытэтным вучоным у галіне літаратуразнаўства. Ён аўтар даследаванняў «Якуб Колас: нарыс жыцця і творчасці», «Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч», «Змітрок Бядуля», «Максім Багдановіч» і інш. За кнігі «Янка Купала: духоўны воблік героя» і «Якуб Колас: духоўны воблік героя» ў 1972 годзе даследчыку літаратуры прысуджана Дзяржаўная прэмія БССР імя Якуба Коласа. У 1995 годзе І. Навуменку прысвоена званне народнага пісьменніка Беларусі.

Памёр пісьменнік 17 снежня 2006 года, пахаваны на Кальварыйскіх могілках у Мінску. Імя І. Навуменкі прысвоена адной са сталічных вуліц, у 2011 годзе ў памяць пра народнага пісьменніка адкрыта мемарыяльная дошка на доме № 36 па вуліцы К. Маркса.

Падрыхтавана па матэрыялах адкрытых інтэрнэт-крыніц